พญานาคทีมีพระวรกายหรือเกล็ดเป็นสีดำนิลกาฬมหิธร จัดอยู่ในตระกูล"กัณหาโคตะมะ"  ส่วนใหญ่ถือกำเนิดจากฟองไข่ มักมีร่างกายกำยำบึกบึน เป็นพญานาคที่มีขนาดใหญ่ที่สุด อำนาจบารมีและอิทธิฤทธ์ปฏิหารย์ไม่แพ้ตระกูลอื่น พบเจอได้ยาก ชอบอาศัยในท้องน้ำลึกและที่เร้นลับ มักจะมีหน้าที่เป็นนักรบปกปักษ์รักษาเมืองบาดาล มีหลายพระองค์ที่ได้บำเพ็ญเพียรจนมากญาณบารมีจนเป็นพญานาคราชปกครองเหล่านาคทั้งหลาย 

พญานาคในตระกูลนี้ที่เป็นที่เคารพบูชากันเป็นอันมาก อาทิ...

พญาดำแสนสิริจันทรานาคราช:  หรือ "องค์ดำแสน" เป็นโอรสของพญาศรีสัตตะนาคราช และยังเป็นต้นกำเนิดของพญานาคตระกูลกัณหาโคตะมา(พญานาคตระกูลสีดำ) ตอนที่ประสูติ เกิดอัศจรรย์มีสายฟ้ากระหน่ำมาบนเปลือกไข่อยู่หลายเพลา  เป็นกษัตริย์ยอดนักรบแห่งเมืองบาดาล มีความฉลาดเฉลียวและแตกฉานในการศึก อักษรและมนต์พระเวทย์  มี "ตรีศูล" และ “หอกศรีอนันต์เศรษฐ์” เป็นศาสตราวุธวิเศษประจำกาย (หอกทองคำ ปลายเพชร เกล็ดสุริยัน ที่ซัดออกไปแล้ว จะกลายเป็นหอกนับพันพุ่งเข้าหาศัตรู) เอาชนะศึกน้อยใหญ่รวมทั้งศึกพญาครุฑได้อย่างงดงาม

พญาดำกาฬภุชคินทร์นาคราช:  หรือ มีตำนานมาตั้งแต่ก่อนพระพุทธเจ้าจะตรัสรู้ เป็นพญานาคผู้นอนรอรับถาดทองคำที่องค์พระโพธิสัตว์ทรงอธิษฐานก่อนบรรลุธรรมเป็นพระสัมมาสัมพุทธเจ้า